De magie van metaforen in organisaties en leiderschap

Metaforen in organisaties en leiderschap

Metaforen doorspekken onze dagelijkse gesprekken en hebben een krachtig effect op onze gedachten en gedrag. Het bovenstaande beeld van de call-girl is “sticky”’ en blijft gemakkelijk in je gedachten hangen. Metafoor komt van (Grieks) metaphora, en betekent overdracht. Met behulp van één plaatje of begrip maak je jouw idee of verhaal duidelijk aan de ander.

In organisaties gebruiken consultants vaak metaforen om organisaties te analyseren. Een bekend voorbeeld is de leger metafoor, die staat voor organisaties met formele rollen, een hiërarchische pyramide met een top-down bedrijfsvoering en control. Gareth Morgan is beroemd geworden met zijn baanbrekende boek: “Images of Organization”, waarin hij aan de hand van metaforen organisaties beschrijft.

De metafoor die je kiest bepaalt volgens Morgan wat je ziet. Zie je bijvoorbeeld organisaties als lerende bedrijven, die de capaciteit hebben om flexibel en vindingrijk te zijn (metafoor: organisatie als hersenen) of als organisaties waar machtsposities en rollen worden verdeeld, om druk uit te oefenen op ondergeschikten (metafoor: organisatie als gevangenis)? Elke metafoor biedt nieuwe manieren van kijken.

Beïnvloeden met metaforen

Metaforen kunnen ook worden ingezet als middel om de perceptie en besluitvorming te beïnvloeden. Laatst heb ik bij een organisatie in een managementteam-bijeenkomst het plaatje van Doornroosje op mijn start-slide neergezet, met als vraag eronder: “hoe kussen we in deze organisatie ISO werkprocessen weer wakker?” Door de connectie “slapend/dood” uit het beeld van het sprookje te verbinden met de situatie hoe ISO er naar mijn idee voorstond, kon ik de urgentie aangeven van dit onderwerp.

Door gebruik van Metaforen kun je, zoals gezegd, op een krachtige manier invloed uitoefenen binnen een bedrijf. In andere woorden: dan ben  je bezig met het “managen van betekenisgeving”, door Bolman & Deal (2017) ook wel ‘Framing’ genoemd.

“A frame is a mental model -a set of ideas and assumptions- that you carry in your head to help you understand and negotiate a particular “territory” 

Wij gebruiken allemaal “frames” om naar de wereld te kijken en om hiermee (bewust of onbewust) invloed uit te oefenen.

Een bekende manier om naar organisaties te kijken is die vanuit het “structuur” frame, met als metafoor de organisatie als machine. Gericht op rollen, doelen en strategie en rationele besluitvorming.

Een andere manier van kijken biedt het “human resource” frame, met als metafoor de organisatie als familie. Hierbij is de organisatie vooral gericht op ontwikkeling en behoeften van personeel en samenwerking.

Maar hoe zou het zijn om eens naar de organisatie te kijken door de lens van het “politieke” frame, de organisatie als jungle? Hoe werken de verschillende coalities binnen het bedrijf, waar zit de macht en hoe komt hier de besluitvorming tot stand? En wat betekent dit voor het leiderschap binnen de organisatie?

Bolman & Deal (2017) geven aan dat uit onderzoek is gebleken dat effectieve managers en leiders (maar zou dat ook niet gelden voor consultants?) zich kunnen bedienen van meerdere frames (p.20). Quinn deelt deze conclusie en gebruikt daarbij de term “behavioural complexity”. Effectieve managers en leiders zijn in staat te schakelen tussen verschillende frames. Ze doen dus aan “multi-frame thinking”.

Hoe kijk jij?

Wat is jouw favoriete manier van kijken? Ben jij ook een “multi-frame-denker”? Met deze vragen gaan we aan de slag in het Persoonlijk Leiderschap Programma.

Welke frames gebruik jij als professional? Zou je het ook aandurven je favoriete frame los te laten en anders te (leren) kijken en je handelingsrepertoire als manager of consultant uit te breiden? We schreven hier een leuke blog over:  “The truth, the whole truth and nothing but the truth”

Wat zou er gebeuren om je organisatie eens te bekijken vanuit de theater metafoor? Hoe zien de “vergaderingen” er dan uit, welke rol speel jij dan, en welke rekwisieten gebruik je? Wordt er gelachen en voel je de ruimte al om te improviseren?

En tot slot: welke metafoor zou jij eigenlijk het meest passend vinden voor  UC Group?